• 2. Các thành phần tham gia vào quá trình dịch mã
• 3. Dịch mã diễn ra ở đâu?
• 4. Diễn biến quá trình dịch mã
• 4.1. Giai đoạn 1: Hoạt hoá axit amin
• 4.2. Giai đoạn 2: Tổng hợp chuỗi polipeptit 
• 5. Ý nghĩa của quá trình dịch mã
• Video liên quan

Dịch mã ( hay giải thuật ) là quy trình chuyển từ mã di truyền chứa trong phân tử mARN thành trình tự những axit amin trong chuỗi polipeptit của phân tử prôtêin, quy trình này diễn ra ở tế bào chất. Quá trình này gồm 2 quá trình : tổng hợp chuỗi polipeptit và hoạt hóa axit amin.

2. Các thành phần tham gia vào quá trình dịch mã

• Mạch khuôn là mARN mang thông tin mã hóa axit amin.
• Nguyên liệu gồm 20 loại axit amin tham gia vào quy trình tổng hợp chuỗi polipeptit.
• tARN và riboxom hoàn hảo ( tiểu phần bé, tiểu phần nhiều link với nhau ).
• Các loại enzim hình thành link gắn những axit amin với nhau và gắn axit amin với tARN.

3. Dịch mã diễn ra ở đâu?

Ở sinh vật nhân thực, kết thúc quy trình phiên mã hình thành nên phân tử mARN xảy ra trong nhân tế bào, mARN mới tạo thành phải trải qua quy trình cắt intron và nối exon để tạo thành mARN trưởng thành. mARN trưởng thành chui qua những lỗ nhân trên màng nhân ra ngoài tế bào chất và khởi đầu quy trình dịch mã. Vậy, dịch mã diễn ra ở tế bào chất.

4. Diễn biến quá trình dịch mã

Quá trình dịch mã được chia làm 2 quá trình : tiến trình hoạt hóa axit amin và quá trình tổng hợp chuỗi polipeptit.

4.1. Giai đoạn 1: Hoạt hoá axit amin

Các axit amin tự do có trong thiên nhiên và môi trường nội bào được hoạt hoá nhờ gắn với hợp chất ATP : a. a + ATP → a. a hoạt hóa dưới tác động ảnh hưởng của một số ít loại enzim. Trong đó a. a được hoạt hoá tạo link với tARN tương ứng → phức tạp a. a – tARN : a. a hoạt hóa + tARN → Phức hợp a. a – tARN nhờ vào công dụng của enzim đặc hiệu.

4.2. Giai đoạn 2: Tổng hợp chuỗi polipeptit 

Quá trình tổng hợp chuỗi polipeptit diễn ra theo ba bước như sau :

Bước 1. Mở đầu

Tiểu phần bé của ribôxôm gắn với mARN ở vị trí nhận ra đặc hiệu ( gần bộ ba khởi đầu ) và vận động và di chuyển đến bộ ba mở màn ( AUG ). Ở sinh vật nhân thực, bộ ba AUG mã hóa cho axit amin Methionin còn ở sinh vật nhân sơ mã AUG mã hóa cho axit amin foocmin Methionin. Phức hợp aa khởi đầu – tARN tiến vào bộ ba khởi đầu ( đối mã của nó – UAX – trên tARN khớp với mã mở màn – AUG – trên phân tử mARN theo nguyên tắc bổ trợ ), sau đó tiểu phần nhiều gắn vào tạo ribôxôm hoàn hảo.

Bước 2. Kéo dài chuỗi polipeptit

Phức hợp aa1 – tARN vào ribôxôm khớp bổ trợ đối mã ( anti côđon ) với côđon tiếp sau mã mở màn trên mARN. Một link peptit được hình thành giữa aa khởi đầu và aa1 đồng thời 1 phân tử nước cũng hình thành. Ribôxôm liên tục di dời qua côđon tiếp theo, tARN mở màn rời khỏi ribôxôm, phức tạp aa2 – tARN vào ribôxôm khớp bổ trợ đối mã với côđon đó. Một link peptit nữa được hình thành giữa aa1 và aa2 và một phân tử nước tiếp theo cũng được hình thành. Quá trình cứ liên tục diễn ra như vậy cho đến khi ribôxôm trượt tiếp xúc với một trong ba mã kết thúc ( UGA, UAG hay UAA ).

Bước 3. Kết thúc

Khi ribôxôm vận động và di chuyển sang gặp bộ ba kết thúc ( UAA, UAG, UGA ) thì quy trình dịch mã dừng lại, 2 tiểu phần bé và lớn của ribôxôm tách nhau ra. Một loại enzim đặc hiệu có công dụng vô hiệu axit amin mở màn và giải phóng chuỗi pôlipeptit, quy trình dịch mã hoàn tất. Kết quả : Từ một phân tử mARN trưởng thành có một riboxom trượt qua một lần sẽ tạo thành một chuỗi polipeptit. Chuỗi polipeptit này sau đó được cắt bỏ axit amin khởi đầu sẽ trở thành chuỗi polipeptit cấu trúc bậc 1 hoàn hảo. Chuỗi polipeptit bậc I sau khi được tổng hợp và hoàn thành xong thì liên tục đổi khác trong cấu trúc để hình thành những cấu trúc bậc 2, 3, 4 để thực thi những công dụng sinh học của protein. Chú ý : Trong quy trình dịch mã, mARN thường không gắn với từng riboxom riêng rẽ mà sẽ đồng thời gắn với một nhóm ribôxôm ( gọi là pôliribôxôm hay pôlixôm ) giúp tăng hiệu suất tổng hợp protein.

5. Ý nghĩa của quá trình dịch mã

Từ trình tự sắp xếp những nucleotit trên mARN được mã hóa dưới dạng trình tự sắp xếp những axit amin trong chuỗi polipeptit. Từ thông tin di truyền trong axit nucleotit được biểu lộ thành những tính trạng bộc lộ ở bên ngoài kiểu hình nhờ prôtêin tương tác với thiên nhiên và môi trường ngoài.

6. Một số bài tập trắc nghiệm về dịch mã (có đáp án)

Các công thức về quy trình dịch mã : – Số axit amin của phân tử prôtêin ( chuỗi polipeptit hoàn hảo ) : rN3 – 2. – Số axit amin thiên nhiên và môi trường cung ứng = ( số mã bộ ba – 1 ). – Số link peptit được hình thành trong quy trình dịch mã = Số phân tử nước hình thành = ( số mã bộ ba – 2 ). Nếu có x riboxom trượt qua a lần ⇔ x. a lần dịch mã ⇔ x. a chuỗi polipeptit. Câu hỏi trắc nghiệm : Câu 1 : Giai đoạn 1 của quy trình dịch mã là quy trình tiến độ hoạt hoá axit amin diễn ra ở : A. Nhân con B. Tế bào chất C. Nhân D. Màng nhân Câu 2 : Sản phẩm tạo thành sau khi kết thúc quy trình tiến độ 1 hoạt hoá axit amin là : A. Axit amin hoạt hoá B. Axit amin tự do C. Chuỗi polipeptit D. Phức hợp aa-tARN Câu 3 : Trong tiến trình 1 của dịch mã ( hoạt hóa axit amin ) đã sử dụng nguồn năng lượng từ sự phân giải : A. Lipit B. ADP C. ATP D. Glucôzơ Câu 4 : Trong quy trình tiến độ 2 của dịch mã thì link peptit tiên phong được hình thành từ : A. Giữa hai axit amin tiếp nối nhau. B. Giữa axit amin thứ nhất và axit amin thứ hai. C. Giữa axit amin mở màn với axit amin thứ nhất. D. Giữa hai axit amin cùng loại và khác loại. Câu 5 : Đơn vị mã hoá thông tin dưới dạng mã bộ ba nằm trên phân tử mARN được gọi là : A. Anticodon B. Codon C. Triplet D. Axit amin Câu 6 : Cho những sự kiện sau trong quy trình dịch mã : 1 – Sự tạo thành link peptit của axit amin mở màn với axit amin thứ nhất. 2 – Tiểu phần bé của ribôxôm gắn với phân tử mARN tại mã khởi đầu. 3 – tARN có anticodon ( bộ ba đối mã ) là 3 ’ UAX 5 ’ rời khỏi ribôxôm. 4 – Tiểu phần nhiều của ribôxôm gắn với tiểu phần bé tạo phức tạp ribôxôm. 5 – Phức hợp [ Met-tARN ] tiến vào vị trí mã mở màn. 6 – Phức hợp [ aa2-tARN ] đi vào trong ribôxôm. 7 – Metionin tách rời khỏi chuỗi polipeptit. 8 – Tiếp tục hình thành link peptit giữa aa1 và aa2. 9 – Phức hợp [ aa1-tARN ] đi vào ribôxôm. Trình tự nào sau đây là đúng ? A. 2-4-1 – 5-3-6 – 8-7 B. 2-5-4 – 9-1-3 – 6-8-7 C. 2-5-1 – 4-6-3 – 7-8 D. 2-4-5 – 1-3-6 – 7-8 Câu 7 : Trong bảng mã di truyền, ta đã biết axit amin Valin hoàn toàn có thể được mã hóa bởi 4 bộ ba, điều này có được là do tính : A. Đặc trưng của mã di truyền.

B. Đặc hiệu của mã di truyền.

C. Phổ biến của bộ mã di truyền. D. Thoái hóa của bộ mã di truyền. Câu 8 : Mô tả nào sau đây khi nói về quy trình dịch mã là đúng ? A. Giai đoạn tổng hợp chuỗi pôlipeptit ( dịch mã ) chỉ thực sự được khởi đầu khi mà tARN có bộ ba đối mã là AUG link được với bộ ba mã hóa khởi đầu trên mARN. B. Giai đoạn tổng hợp chuỗi pôlipeptit ( dịch mã ) chỉ được kết thúc khi mà tARN mang một axit amin đặc biệt quan trọng gắn vào với bộ ba kết thúc trên mARN. C. Giai đoạn tổng hợp chuỗi pôlipeptit ( dịch mã ) chỉ thực sự được khởi đầu khi tARN có bộ ba đối mã là UAX link được với bộ ba mã hóa khởi đầu trên mARN. D. Giai đoạn tổng hợp chuỗi pôlipeptit ( dịch mã ) kết thúc khi tARN mang bộ ba đối mã đến khớp vào với bộ ba kết thúc trên mARN. Câu 9 : Các chuỗi pôlipeptit mà cùng được tạo ra từ một khuôn mARN giống nhau về : A. Cấu trúc chuỗi polipeptit. B. Số lượng những axit amin. C. Thành phần những axit amin. D. Số lượng, thành phần những axit amin trong chuỗi polipeptit. Câu 10 : Phát biểu nào sau đây không đúng chuẩn ? A. Đơn phân cấu trúc nên ADN là A, T, G, X. B. Ở sinh vật nhân chuẩn, axit amin mở màn cho chuỗi polipeptit là mêtiônin. C. Ở sinh vật nhân sơ, kết thúc quy trình phiên mã phân tử mARN được cắt bỏ những đoạn intron. D. Chiều di dời của ribôxôm ở trên mARN trong quy trình dịch mã là chiều 5 ’ → 3 ’ Câu 11 : Những thành phần chính tham gia trực tiếp vào quy trình tổng hợp nên chuỗi pôlipeptit là : 1. gen. 2. mARN. 3. axit amin. 4. tARN. 5. ribôxôm. 6. enzim. Phương án đúng là : A. 1, 2, 3, 4, 5, 6. B. 2, 3, 4, 5. C. 2, 3, 4, 5, 6. D. 3, 4, 5, 6. Câu 12 : Giả sử có một gen đang xét có số lượng những cặp nucleotit ứng với mỗi đoạn exon và intron như sau :

Phân tử protein có công dụng sinh học được hình thành từ gen này hoàn toàn có thể chứa bao nhiêu axit amin ? A. 160 B. 159 C. 158. D. 76 Câu 13 : Trên phân tử mARN, axit amin Asparagin được mã hóa bởi bộ ba 5 ’ GAU 3 ’, tARN mang axit amin này có bộ ba đối mã là : A. 3 ́ XUA 5 ́ B. 3 ́ XTA 5 ́ C. 5 ́ XUA 3 ́ D. 5 ́ XTA 3 ́ Câu 14 : Một gen trên vi trùng E.coli đã tổng hợp ra một phân tử prôtêin hoàn hảo có 298 axit amin. Phân tử mARN được tổng hợp từ gen của vi trùng này có tỷ suất A : U : G : X là 1 : 2 : 3 : 4. Số lượng nuclêôtit từng loại đơn cử của gen trên là : A. A = T = 270 ; G = X = 630. B. A = T = 630 ; G = X = 270. C. A = T = 230 ; G = X = 627. D. A = T = 627 ; G = X = 230. Câu 15 : Một mARN trưởng thành có chiều dài 0,408 micromet thực thi quy trình dịch mã. Tổng số link peptit được hình thành trong chuỗi pôlipeptit hoàn hảo là : A. 397 B. 797 C. 398 D. 798 Câu 16 : Một chuỗi polipeptit gồm 498 axit amin, gen cấu trúc mã hóa chuỗi polipeptit này dài 5610A °, gen này có bao nhiêu nuclêôtit ở những đoạn intron ? A. 300 B. 3000 C. 301 D. 150 Câu 17 : Phân tử mARN có chiều dài 4488A ° đã cho 6 ribôxôm trượt qua không lặp lại. Tổng số axit amin mà được những phân tử tARN mang vào để giải thuật là : A. 4362 axit amin B. 3426 axit amin C. 2346 axit amin D. 2634 axit amin Câu 18 : Tổng số lượt phân tử tARN đã được sử dụng trong quy trình giải thuật 10 chuỗi polipeptit từ một phân tử mARN là 2490. Khối lượng ( đvC ) của phân tử mARN nói trên bằng : A. 250000 đvC B. 225000 đvC C. 275000 đvC D. 300000 đvC Câu 19 : Một chuỗi polipeptit có chứa những loại axit amin như sau : 100 alanin, 80 xistêin, 70 triptôphan, 48 lơxin. Chiều dài của đoạn gen đã tinh chỉnh và điều khiển tổng hợp nên phân tử protein nói trên là : A. 3060 A ° B. 3570 A ° C. 4080 A ° D. 4590 A ° Câu 20 : Một phân tử mARN đã cho 6 ribôxôm trượt qua nó một lần và đã có tổng thể 1794 lượt phân tử tARN mang axit amin vào dịch mã. Phân tử mARN trên có khối lượng bằng : A. 180000 đvC B. 360000 đvC C. 270000 đvC D. 540000 đvC ĐÁP ÁN :

1B  2D  3C  4C  5B  6B  7D  8C  9A  10C  11C  12C  13A  14A  15A   16A  17D  18B  19D  20C

Trên đây là hàng loạt những thông tin thiết yếu về triết lý và một số ít câu hỏi trắc nghiệm về dịch mã. Đây là kỹ năng và kiến thức quan trọng trong chương trình Sinh 12 yên cầu những em phải nắm thật chắc kiến thức và kỹ năng để ôn tập tốt. Ngoài ra, em hoàn toàn có thể truy vấn ngay Vuihoc. vn để ĐK thông tin tài khoản hoặc liên hệ TT tương hỗ để nhận thêm nhiều bài học kinh nghiệm hay và sẵn sàng chuẩn bị được kiến thức và kỹ năng tốt nhất cho kỳ thi trung học phổ thông vương quốc sắp tới nhé !

>> Xem thêm: